U narodu poznat kao zapetljaj ili vezana creva, ileus se u medicini definiše kao pojam zastoja ili prekida rada creva.
Ovo oboljenje je jedan od najčešćih razloga za hitnu hirušku intervenciju. Češće se javlja starijim, ali može da pogodi sve generacije.
Mehanički ili opstruktivni ileus
U ovom slučaju postoji prepreka zbog koje je crevni sadržaj sprečen u svom toku. Najčešći razlog su, nažalost, neotkriveni maligni tumori, obično debelog creva, koji bukvalno „zapuše” ceo lumen creva. Čest uzrok su i uklještene spoljašnje ili unutrašnje kile, kao i priraslice od prethodnih operacija ili zapaljenja, koje stvaraju suženja na crevima ih ih oštro presavijaju. Zapaljenske bolesti creva (Kronova bolest, ulcerozni kolitis) mogu izazvati otok i stvoriti priraslice, a i ozbiljna suženja creva zračenih pacijenata mogu dovesti do ileusa. Uvrtanje dela creva oko sopstvene peteljke (volvu-lus) kao i intususcepcija (teleskopsko uvlačenje creva u sopstveni lumen) manifestuju se ovim oboljenjem. Kamen iz žučne kese, namerno ili slučajno progutana strana tela ih taloženje nesvarljivih delova hrane, kao i zadržavanje fekalnih masa u slučaju psihijatrijskih ili starijih pacijenata mogu izazvati simptome.
Paralitički ileus
Obično nastaje posle velikih operacija u trbušnoj duplji, (postoperativni ileus), kao i nekih bolesti nervnog sistema creva, poremećaja ravnoteže elektrolita, komplikacija šećerne bolesti, gnojnih zapaljenja trbušne maramice, zapaljenja gušterače, krvarenja, sepse, poremećaja rada pluća i bubrega. Povrede kičmene moždine mogu dati simptome paralitičkog ileusa. Neke otrovne supstance, neurološki i psihijatrijski lekovi, kao i opojne droge (opijati, fenobarbiton) mogu da izazovu ovo oboljenje.
Simptomi
Osnovni su bol i nadutost trbuha, povraćanje, izostanak stolice i vetrova.Bolovi su često u vidu grčeva, pogotovo kad se prepreka nalazi visoko, kada je i povraćanje češće. Stetoskopom se može čuti bućkanje i pretakanje u crevima, kao i odsustvo bilo kakvih pokreta creva. Pacijenti su dehidriram, ubrzanog pulsa, otežanog disanja, slabije mokre zbog pritiska na bubrege. Temperatura može biti povišena, krvni pritisak je često niži od normalnog.
Dijagnostika
Osim dobro uzete anamneze koja može ukazati na niz uzroka, rendgenski snimak abdomena je često dovoljan za postavljanje dijagnoze, kada se vidi povećana količina gasa i nivoa tečnosti u crevima. Dalja provera podrazumeva kompletnu krvnu sliku i laboratorijske analize, ultrazvuk ili ponekad CT trbuha, kolonoskopiju ili irigografiju (kontrastno snimanje debelog creva). Svrha je da se pronađe tačan uzrok poremećaja u radu creva, jer od toga zavisi vrsta lečenja, kao i prognoza bolesti.
Vezana creva lečenje i operacija
Lečenje ileusa se svodi na uklanjanje uzroka poremećaja rada creva.Ako uzrok nije očigledan, lečenje obično započinje pražnjenjem želuca uz pomoć sonde, nadoknadom tečnosti i elektrolita, klizmama i praćenjem vitalnih funkcija pacijenta. Daju se lekovi koji stimulišu rad creva, ali oprezno i samo u sučaju sumnje na parahtički zavezana creva. Ponekad endoskopske intervencije mogu bez potrebe za operacijom razrešiti mehaničku opstrukciju. U slučaju paralitičkog ileusa najčešće je dovoljna konzervativna terapija.
Mehanički uzroci uglavnom zahtevaju hiruršku intervenciju-uklanjanje tumora, priraslica, stranih tela, rešavanje uklještenih kila. Operativno lečenje ne treba predugo odlagati, jer može da bude kobno. Nadutost trbuha pritiska bubrege, pluća i velike krvne sudove u trbuhu, dehidracija izaziva poremećaj u radu srca, trombozu i poremećaj elektrolitne ravnoteže. Pacijentu u stanju ileusa, pogotovo starijim i sa težim pratećim oboljenjima, brzo dolazi do pogoršanja opšteg stanja. Nekada je postojalo pravilo da ne srne da se sačeka da „sunce izađe ih zađe nad ileusom”.
Danas je 24 sata dovoljno da se vidi da li se stanje poboljšava ih se mora razrešavati operacijom. Statistika je neminovno utvrdila da je smrtnost veća što se duže odlaže operacija!
Postoperativni tok
Oporavak zavisi od opsežnosti zahvata, kao i opšteg stanja i starosti pacijenta. Pojava komplikacija i smrtnost su i dalje relativno visoki, pogotovo u slučaju malignih tumora, zapaljenja potrbušnice i visokorizičnih i prekasno operisanih pacijenata.
Preventiva
– Redovni pregledi debelog creva starijih omogućuju blagovremenu dijagnozu i pravovremeno lečenje
– Hernije treba na vreme hirurški rešavati
– Povećanje broja laparoskopskih umesto otvorenih operacija gde je stvaranje priraslica minimalno
– Pravilna ishrana, redovni lagani obroci i regulacija stolice doprinose manjoj pojavi ileusa čak i u rizičnoj populaciji.
