Tumori mogu biti dobroćudni (benigni) i zloćudni (maligni). Posle bolesti srca i krvnih sudova (infarkta i sloga), maligni tumori su na drugom mestu. Rak želuca, debelog creva, pankreasa i jetre najčešći su kod muškaraca a od raka žučne kesice, posle raka dojke i genitalnih organa, najviše obolevaju žene.
Maligni tumori organa za varenje zastupljeni su sa oko 20% kod svih neoplazmi a prema benignima su u odnosu 8:2. Javljaju se u srednjem i starijem životnom dobu. Najčešći su na želucu, donjem delu jednjaka i debelom crevu. Činioci-rizika za pojavu karcinoma su: genetski (prisutni u pojedinim familijama i u populacijama sa krvnom grupom “A”), vrsta hrane i način pripreme (sušeno i dimljeno meso, hrana bogata mastima, belančevinama i koncentrovanim ugljenim hidratima).
Rak jednjaka i želuca
Rak jednjaka ređi je ali opasniji od raka želuca. Najčešće se javlja između 50. i 70. godine života i češći je kod muškaraca. Za nastanak se okrivljuju: upotreba alkohola u kombinaciji sa preteranim pušenjem, nadražaj toplotom i loša higijena usta. Najčešće mesto je srednja trećina jednjaka. Može biti veoma dugo bez simptoma koji, inače, nisu specifični: prolazno oteženo gutanje i to prvo čvrste a zatim i tečne hrane (bolesnik mora da popije malo vode da bi progutao zalogaj), bol iza grudne kosti, podrigivanje, gorušica, krvarenje, prolazna promuklost. Prognoza izlečenja je loša. Stanja predraka su: suženje i zapaljenje jednjaka. Rak jednjaka daje metastaze u plućima, jetri, kostima i mozgu.
Rak želuca je najčešći malignitet digestivnog aparata. Najčešći je oko 55. godine života s tim što muškarci češće obolevaju.
Mesta gde se najčešće razvija rak želuca su: želudačno ušće (kardija) gde jednjak prelazi u želudac, izlaz iz želuca (vratnice) ili pilorus gde želudac prelazi u 12-palačno crevo, telo i mala krivina želuca. Od mesta gde se razvija kao i od veličine tumora zavisi pojava pojedinih simptoma u razvoju bolesti.
Činioci rizika su: ishrana (krompir, sušena usoljena riba, glazirani pirinač), zemljište (kisela, močvarna, bogata cinkom i bakrom), nasledna predispozicija (sklonost), stanja predraka (prekancerozna) kao što su katar ,želuca sa istanjenjem i sušenjem sluzokože želuca (atrofični gastritis ili katar).
Simptomi raka želuca
Simptomi raka želuca se ispoljavaju u tek odmakloj fazi bolesti kada tumor dostigne određenu veličinu i pipa se u trbuhu, kada je već kasno za hirurški ili drugi način lečenja. Najčešće se javljaju: nelagodnost u želucu, slab apetit, odvratnost prema mesu i drugim jelima, muka, povraćanje, gubitak težine, povraćanje krvi ili krv u stolici a može biti i skriveno, sa posledicom anemijom (malokrvnost). Daje nova gnezda (metastaze) na susednim limfnim žlezdama, jetri, plućima, trbušnoj maramici, kostima, mozgu …
Tumori tankog creva
Češći su dobroćudni tumori tankog creva ivto polipi (adenomi) kojih može biti i više. Štrče ili vise u šupljini creva, veličine su od vrlo sitnih do oraha ali mogu biti i veći.
Smatraju se predrakom i, ako prave smetnje, otklanjaju se hirurški.
Karcinoidi su tumori slični karcinomu. Smatralo se da ne mogu metastazirati a imaju osobine i benignog i malignog tumora. Razvijaju se u bilo kom delu digestivnog sistema kao i u žučnim kanalima, pankreasu, bronhijama. Najčešći maligni tumor tankog creva je limfom (građen od limfnog tkiva).
Simptomi
Ne izazivaju smetnje i otkrivaju se kada počnu da izazivaju proliv i krvarenje a retko mogu da postanu zloćudni.
Rak debelog creva
Rak debelog creva (kolona) i rektuma (završnog dela debelog creva), posle raka želuca, najčešći je tumor digestivnog sistema. Uglavnom je lokalizovan na rektumu (50% slučajeva) i sigmi (predzavršnom delu kolona). Bolest je starijeg doba, podjednako čest u oba pola. Na pojavu raka utiču: genetski faktori (nasleđe), ishrana (hrana bogata belančevinama životinjskog porekla, zasićenim mastima, prečišćenim ugljenim hidratima a oskudna u celulozi, biljnim vlaknima), postojanje benignih tumora u kolonu (polipi – adenomi, veći od 1,5 cm), neke vrste katara debelog creva, crevni paraziti (šistozomijaza).
Teško je prepoznati rak u ranoj fazi bolesti i postaviti dijagnozu radi uspešne hirurške terapije, jer prognoza zavisi od rane dijagnoze i hirurske intervencije obavljene na vreme. Simptomi raka nisu lako prepoznatljivi. Slika bolesti zavisi od veličine tumora i mesta gde se on razvija.
Tumor debelog creva simptomi
Tumor desne polovine debelog creva raste sporo i simptomi se javljaju u odmakloj fazi bolesti: bolovi u vidu grčeva (kolika), zatvor, mršavljenje, malokrvnost zbog vidljivog ili skrivenog krvarenja, pipanjem trbuha može se napipati tumor u desnoj polovini.
Kod karcinoma u levoj polovini kolona nalazi se suženje creva, naizmenična pojava proliva i zatvora, pojava krvi u stolici ili je stolica prekrivena krvlju, pojava sluzi u stolici koja je tanka kao olovka (zbog suženja šupljine creva).
Ako je karcinom u rektumu, javlja se sluzavo krvava stolica (kao kod dizenterije) i lažni pozivi na stolicu. Kod starijih ljudi, sa upornim zatvorom i pojavom krvi, kao i naizmeničnom pojavom, treba misliti na rak, odnosno svako krvarenje iz debelog creva shvatiti kao sumnju na rak sve dok se rak ne isključi.
Zbog sporog razvoja karcinoma (podmuklog toka) i blagih, teško prepoznatljivih simptoma, dijagnoza nije laka pa se bolesnici ne javljaju lekaru na vreme kada je operacija uspešna.
Rak jetre
Ima nekoliko vrsta dobroćudnih i zloćudnih tumora jetre. Najvažniji je primarni karcinom jetre koji nastaje iz ćelija jetre ili u nju “stižu” metastaze – od raka želuca, creva, pankreasa ili žučne kesice.
Sekundarni ili metastatski tumori – su, u stvari, metastaze raka iz želuca, cfeva, pankreasa i žučne kesice (metastaze u okolinu), ili su to udaljene metastaze iz pluća, dojke, prostate, očiju, materice i jajnika. Dijagnoza sekundarnog raka jetre postavlja se pregledom jetre i utvrđivanjem primarnog raka navedenih organa.
Uzroka za nastanak primarnog raka jetre ima više: rasa (više boluju ljudi žute i crne rase), pol, životno doba, ranije bolesti jetre (prekancerozna stanja, pogotovu ciroza), hronični hepatitis B i C (to su prekancerozna stanja, predrak), hemijske i toksične materije (alkohol, vinil-hlorid), necelishodna ishrana…
Danas je dijagnoza lakša zahvaljujući ultrazvuku. Takođe, uspešnije se leci pogotovu ako je bolest zahvatila jedan režanj (hirurško uklanjanje). Moguća je prevencija (sprečavanje) raka jetre zahvaljujući vakcini protiv hepatitisa 6 (treba vakcinisati sve potencijalno ugrožene osobe).
Simptomi raka jetre
Simptomi i primarnih i sekundarnih karcinoma jetre zavise od veličine, mesta i broja metastaza kod sekundarnog raka. Simptomi su „sitni”, nekarakteristični: mukli ali podnošljivi bol (u vidu pritiska) ispod desnog rebarnog luka, praćen nadimanjem trbuha, gađenjem i povraćanjem (neka težina u trbuhu). Ponekad se javljaju: povišena temperatura kojoj je teško naći uzrok, malaksalost, mršavljenje i žutica.
Rak žučne kesice
Rak žučne kesice je redak. Češći je između 60. i 70. godine života i ugroženije su žene. Prekancerozna stanja su: kamen u žučnoj kesici, hronično zapaljenje sluzokože, „porculanska” žučna kesica.
Simptomi
Simptomi su: tup stalni bol ispod desnog rebarnog luka koji se širi u desnu plećku i slabinu, žutica, mršavljenje, gađenje, povraćanje, nadimanje, povišena temperatura, tamnija mokraća.
Rak pankreasa
Rak pankreasa češći je kod muškaraca srednjeg i starijeg doba. Najčešće je lokalizovan u glavi pankreasa. Faktori rizika za nastanak raka su: alkoholizam, pušenje, nepravilna ishrana (mnogo belančevina a siromaštvo voća i povrća), predrak kao što su pankreatitis i dijabetes.
Rak pankreasa je danas lakša bolest zahvaljujući pristupačnom ultrazvuku, skeneru i magnetnoj rezonanci koja otkriva početni rak veličine 1-2 cm.
Moguća je prevencija raka: ne pušiti, iz-begavati alkohol, ne jesti premasno i preslatko, redovni ultrazvučni pregledi rizičnih osoba kao i laboratorijske analize (dijabetičari se moraju redovno kontrolisati).
Rak pankreasa simptomi
Tri simptoma raka pankreasa mogu da pobude sumnju: bol, žutica i stalno mršavljenje. Bol može biti u podgrudju, ili levo u trbuhu sa širenjem u leđa ili u vidu pojasa, ili pod desnim rebarnim lukom (kod raka glave). Svaki nejasan bol koji se ponavlja, mršavljenje nepoznatog uzroka i žuticu koju prati svrab kože treba analizirati. Dijagnoza je zakasnela ako se jave sva tri simptoma.
