Kronova bolest je vrsta zapaljenske bolesti creva -ZBC(eng.inflammatory bowel disease – IBD). Obično pogađa creva, ali se može javiti na bilo kom delu digestivnog trakta, od usta do rektuma (anusa).
Ulcerozni kolitis je srodno oboljenje.
Odomaćeni nazivi:
Zapaljenska bolest creva – Kronova bolest; Regionalni enteritis; Ileitis; Granulomatozni ileokolitis; ZBC-Kronova bolest.
Naučnicima još uvek nisu poznati tačni uzroci nastanka zapaljenske bolesti creva.Kronova bolest izgleda nastaje usled interakcije brojnih kompleksnih faktora uključujući genetiku, neodgovarajući odgovor imunološkog sistema i okidača koji deluju iz spoljašnje sredine. Rezultat svega toga je abnormalna reakcija imunološkog sistema, koja dovodi do zapaljenskog procesa na nivou regiona gastro-intestinalnog trakta.
Zapaljenski odgovor
Zapaljenski odgovor nastaje kada organizam pokušava da se zaštiti od bilo kakve strane supstance koja na njega vrši invaziju (antigen). Antigeni mogu biti virusi, bakterije ili bilo koja druga štetna supstanca. U Kronovoj bolesti i ulceroznom kolitisu, organizam greškom detektuje bezopasne materije (poput hrane, korisnih bakterija ili samog crevnog tkiva) kao štetne. Da bi se izborilo sa infekcijom, telo oslobađa brojne hemijske materije i bela krvna zrnca, koji zatim luče produkte koji izazivaju hronično zapaljenje crevnog epitelnog tkiva. Tokom dužeg vremenskog perioda, ovo hronično zapaljenje nepovratno menja osobine crevnog epitela.
Kronova bolest i genetski faktori
Iako tačni izazivači kronove bolesti još uvek nisu poznati, zna se da genetski faktori svakako igraju neku ulogu. Između 10 – 20% osoba sa ulceroznim kolitisom, ima pozitivnu porodičnu anamnezu. Nekoliko identifikovanih gena i hromozoma dovodi se u vezu sa razvitkom ulceroznog kolitisa, Kronove bolesti ili oba ova oboljenja. Čini se, pak, da genetski faktori ipak imaju veći značaj u patogenezi Kronove bolesti, iako postoje dokazi da obe ove forme zapaljenja imaju zajedničku vrstu genetskog oštećenja.
Prvo značajno otkriće u Kronovoj bolesti bilo je pronalaženje genetske varijante označene kao CARD15 (ili NOD2), koja menja imunološki sistem na taj način što pokreće prejaku reakciju imunološkog odgovora na bakterije, dovodeći do inflamacije. Međutim, ovaj genetski faktor se nalazi u samo malom broju osoba obolelih od Kronove bolesti i ne beleži se kod onih sa ulceroznim kolitisom.
Zadnjih godina, naučnici su postigli značajan napredak na polju istraživanja ovih bolesti, utvrđujući postojanje varijanti interleukin-23 receptora (IL23R), koji je, čini se, povezan sa povećanim ili smanjenim rizikom od nastanka Kronove bolesti i ulceroznog kolitisa. Takođe se radi i na ispitivanju drugih genetskih faktora.
Infekcije i Kronova bolest
Boginje. Neke studije su pokazale da su deca koju je pogodila Kronova bolest možda imala neke ranije infekcije u detinjstvu. U posebnu žižu interesovanja stavljen je virus boginja. Prema podacima američkog centra za kontrolu bolesti (eng.U.S. Center for Disease Control), i brojnim istraživanjima, virus boginja ne izaziva Kronovu bolest niti zapaljensku bolest creva.
Puno pažnje je privukla rasprava o tome da li vakcina protiv boginja, MUMPS-a i rubele (MMR vakcina) dovodi do stanja poput autizma i Kronove bolesti.Ova teorija je rigorozno analizirana i demantovana kroz mnoge ozbiljne studije. Rezultati istraživanja jasno pokazuju da MMR vakcina ne povećava rizik od nastanka Kronove bolesti, drugih zapaljenskih bolesti creva ili autizma.
Ishrana i Kronova bolest
Zapaljenske bolesti creva se u mnogo većoj meri preveniraju u industrijski dobro razvijenim državama i slojevima stanovništva sa boljim ekomomskim statusom i uslovima života. Ipak, ne postoje jasni dokazi o tome da ishrana ili neka posebna vrsta hrane dovode do nastanka Kronove bolesti ili ulceroznog kolitisa.
Simptomi kronove bolesti
Dve najznačajnije zapaljenske bolesti creva, ulcerozni kolitis i Kronova bolest, dele neke zajedničke karakteristike:
Simptomi se obično javljaju kod mlađih odraslih osoba.
Simptomi mogu nastati postepeno ili imati nagli početak.
Obe bolesti se hronične. I kod jedne i kod druge, simptomi se mogu intezivirati (period egzarcebacije simptoma ili relapsa bolesti) nakon perioda remisije u kome simptomatologija izostaje, ili biti kontinuirani u slučaju da se bolest ne tretira.
Simptomi mogu biti blagi, ili biti veoma ozbiljni i onemogućavati pacijentu da obavlja svakodnevne aktivnosti.
Specifični simptomi Kronove bolesti variraju u zavisnosti od lokacije oboljenja u digestivnom traktu (završni deo tankog creva, debelo crevo, želudac, dvanaestopalačno crevo ili početni deo tankog creva).
Uobičajeni simptomi Kronove bolesti uključuju:
Abdominalni bol, obično dole desno
Dijareja
Gubitak težine
Krvarenje iz rektuma
Groznica
Mučnina i povraćanje
Lezije na koži
Bol u zglobovima
Drugi simptomi
Oči. Zapaljenje očiju je ponekad prisutno kao rani znak Kronove bolesti. Oboljenje mrežnjače, uključujući njenu ablaciju (odvajanje) može biti prisutno, mada vrlo retko. Osobe sa propratnim komplikacijama u koštano-zglobnom sistemu su u većoj opasnosti od razvijanja simptomatologije na očima.
Zglobovi. Zapaljenje dovodi do artritisa i ukočenosti zglobova. Obično su pogođena leđa. Pacijenti koji imaju Kronovu bolest su takođe u opasnosti od razvitka „maljičastih prstiju“ (abnormalno zadebljani i prošireni krajevi prstiju šaka i stopala).
Rane u ustima. Ulceracije u usnoj duplji su uobičajene, i kada se jave ne povlače se. Gljivična oboljenja ustiju su takođe česta kod osoba koje je pogodila Kronova bolest.
Poremećaji na koži. Osobe koje je pogodila Kronova bolest mogu imati crvene čvornovate otoke na koži. Ovi otoci i druge lezije na koži, poput ulceracija, mogu se širiti na lokalitete znatno udaljeneod debelog creva (uključujući ruke i noge). Oboleli od Kronove bolesti imaju povišen rizik od nastanka Psorijaze.
Razlike između simptoma blage i ozbiljne forme Kronove bolesti
Blaga Kronova bolest. Što je manja peristaltika creva, to je bolest blažeg toka. U blagoj formi oboljenja, abdominalni bol jeodsutan ili minimalan. Pacijent se oseća uobičajeno ili skoro normalno. Postoje i blage komplikacije izvan digestivnog trakta, ako ih uopšte ima. Lekar ne oseća prisustvo bilo kakvog tumefakta prilikom palpacije abdomena. Broj crvenih krvnih zrnaca je normalan ili skoro optimalan, a pacijent ne gubi na težini. Nema fistula, abscesa ili drugih hroničnih promena.
Ozbiljna Kronova bolest. Kod ozbiljne Kronove bolesti pacijentova peristaltika creva je dovoljno česta da zahteva primenu efikasnog leka protiv dijareje. Abdominalni bol je izražen i obično lokalizovan u donjem desnom kvadrantu prednjeg trbušnog zida (lokacija bola ne mora biti i tačno mesto lezije u digestivnom tubusu, to je fenomen koji se označava kao „preneseni bol“). Broj crvenih krvnih zrnaca je nizak. Pacijent se loše oseća i razvija komplikacije koje mogu uključivati gubitak težine, bol u zglobovima, zapaljenje očiju, crvenu ili ulcerisanu kožu, fistule, abscese i groznicu. Hirurški i medikamentozni tretmani Kronove bolesti, kao i ulceroznog kolitisa, mogu imati sopstvene komplikacije koje mogu biti ozbiljne.
Ispitivanja i testovi »
Objektivni pregled može otkriti prisustvo abnormalne mase ili bolne osetljivosti, osipa na koži, otoka zglobova ili ulceracija u usnoj duplji.
Testovi za dokazivanje Kronove bolesti iključuju:
Kontrastna rendgen-grafija gornjih partija gastro-intestinalnog trakta sa barijumskom pastom.
Kolonoskopija ili sigmoidoskopija
Kompjuterizovana tomografija (CT sken) abdomena
Endoskopija, uključujući tu i „kapsulnu“ endoskopiju
Nuklearno-magnetna rezonancija (NMR) abdomena
Enteroskopija
Kultura izolovana iz stolice može se uraditi u cilju isključivanja drugih mogućih uzroka simptomatologije.
Oboljenje takođe može uticati na rezultate sledećih testova:
Albumin
C-rektivni protein
Brzina sedimentacije eritrocita
Masnoća u fecesu
Hemoglobin
Testovi jetrine funkcije
Broj belih krvnih zrnaca
Lečenje »
KRONOVA BOLEST DIJETA I ISHRANA
Trebalo bi jesti dobro izbalansiranu, zdravu hranu. Uključite u ishranu dovoljno kalorija, proteina i hranljivih materija iz različitih grupa namirnica. Do sada se nije pokazalo da određena vrsta dijete dovodi do poboljšanja ili pogoršanja simptomatologije kod Kronove bolesti. Problemi sa pojedinim vrstama namirnica mogu varirati od osobe do osobe.
Ipak, određene vrste hrane mogu pogoršati dijareju i gasove. U cilju olakšavanja tegoba treba probati:
Jesti po malo u toku celog dana.
Piti dosta vode (piti po malo u toku celog dana).
Izbegavati hranu sa dosta vlakana (mekinje, pasulj, orahe, semenke i kokice).
Izbegavati hranu koja goji, masnu i prženu hranu, kao i soseve (buter , margarin i mileram).
Ograničiti mlečne proizvode ukoliko imate poteškoće sa varenjem mlečnih masnoća. Probajte sireve sa malo laktoze, kao što su švajcarski sir i čedar, kao i enzimske proizvode poput preparata LACTAID®, da bi lakše varili laktozu.
Izbegavati hranu koja je poznata po tome što stvara gasove, poput pasulja.
Ako imate kronovu bolest otražite savet lekara u vezi sa dodatnim vitaminima i mineralima koji vam mogu biti potrebni:
Suplementi gvožđa (ako ste anemični)
Kalcijum i vitamin D suplementi, da bi očuvali čvrstinu svojih kostiju
Vitamin B12 u cilju prevencije anemije.
STRES I KRONOVA BOLEST
Možete se osećati zabrinuto, postiđeno, pa čak i tužno i depresivno zbog činjenice da imate bolest creva. Druge stresne situacije u vašem životu, poput selidbe, gubitka posla ili gubitka voljene osobe mogu pogoršati digestivne probleme.
Konsultujte svog lekara ili medicinsku sestru u vezi toga kako da se izborite sa stresom.
MEDIKAMENTI
Možete uzimati lekove u cilju tretiranja teških oblika dijareje. Loperamid (IMODIUM®)možete kupiti bez recepta. Uvek konsultujte doktora ili medicinsku sestru pre upotrebe ovih preparata.
Drugi lekovi koji bi trebalo da olakšaju simptome kronove bolesti uključuju:
Vlaknasti suplementi mogu pomoći u tretmanu simptoma. Možete kupiti psilijum prah (METAMUCIL®)ili metil-celulozu (CITRUCEL®)bez recepta. Pitajte lekara u vezi sa ovim preparatima i svim lekovima sa laksativnim dejstvom.
Acetaminofen (TYLENOL®) kod blagog bola. Izbegavajte lekove poput aspirina, ibuprofena (ADVIL®,MOTRIN®) ili naproksena (ALEVE®,NAPROSIN®), koji mogu da pogoršaju simptome.
Vaš lekar vam takođe može prepisati snažnije analgetike, kao što su:
Aminosalicilati (5-ASAs) – lekovi koji pomažu u kontroli blagih do umerenih simptoma Kronove bolesti. Neki oblici ovih preparata se uzimaju oralno; drugi se moraju aplikovati rektalnim putem.
Kotrikosteroidi (prednizon i metil-prednizon) – u tretmanu umerene do ozbiljne forme Kronove bolesti. Mogu se uzeti oralnim putem ili rektalno.
Lekovi poput azatioprina ili 6-merkaptopurina – inhibiraju reakciju imunološkog sistema.
Antibiotici – tretiraju abscese ili fistule.
Biološka terapija – koristi se kod teških formi Kronove bolesti koje ne reaguju na druge vrste lekova. Lekovi iz ove grupe su infliksimab (REMICADE®)i adalimumab (HUMIRA®), certolizumab (CIMZIA®) i natalizumab (TYSABRI®).
HIRURŠKA TERAPIJA ZA KRONOVU BOLEST
Pojedinim pacijentima sa Kronovom bolešću može biti neophodna hirurška intervencija u cilju uklanjanja obolelog dela creva (resekcija creva). U nekim slučajevima se uklanja čak i kompletno debelo crevo, sa ili bez rektuma.
Pacijentima sa formom Kronove bolesti koja ne reaguje na medikamente može biti neophodna hirurška terapija zbog:
Krvarenja (hemoragije)
Nemogućnosti rasta (kod dece)
Fistula (abnormalnih komunikacija između creva i drugih lokaliteta u telu)
Infekcija (abscesa)
Suženja (striktura) creva
Hirurški zahvati koji su na raspolaganju su sledeći:
Ileostoma
Resekcija debelog creva
Resekcija tankog creva
Totalna abdominalna kolektomija
Totalna prokto-kolektomija sa ileostomom
Ishod (prognoza)
Ne postoji izlečenje Kronove bolesti. Stanje se karakteriše periodima poboljšanja iza kojih sledi period egzarcebacije (pogoršanja) simptoma.
Ukoliko prestanete sa uzimanjem ili promenite terapiju iz bilo kog razloga, obavezno odmah obavestite svog lekara.
Ukoliko imate Kronovu bolest posedujete veću šansu da obolite od karcinoma tankog creva i raka debelog creva.
Kronova bolest može da izazove sledeće komplikacije
Abscesi
Opstrukcije creva
Eritema nodozum
Fistule u sledećim regionima:
Bešika
Koža
Vagina
Usporen rast i seksulano sazrevanje kod dece
Otoci zglobova
Lezije u oku
Nutriciona deficijencija (najčešće nedostatak vitamina B12)
Pioderma gangrenozum
Kada da potražite savet medicinskog stručnjaka ako sumnjate na Kronovu bolest
Zakažite pregled ukoliko:
Imate jake bolove u stomaku
Ne možete kontrolisati dijareju dijetom i preparatima
Gubite na težini, ili dete ne dobija na težini
Imate rektalno krvarenje, curenje ili rane
Imate mučninu i povraćanje koji traju duže od jednog dana
Imate rane na koži ili lezije koje na zaceljuju
Imate bolove u zglobovima koji vas sprečavaju u obavljanju svakodnevnih aktivnosti
Imate neželjene efekte usled korišćenja lekova koji su vam ordinirani u cilju lečenja osnovnog stanja.
