Ataksija je nedostatak koordinacije mišića i može uticati na govor, pokrete očiju, sposobnost gutanja, hodanje, podizanje predmeta i ostale voljne pokrete. Osobe sa ataksijom obično imaju oštećenje malog mozga čija je funkcija kontrolisanje koordinacije mišića. Ataksija može imati više uzroka, kao što su multipla skleroza, povreda glave, prekomerno konzumiranje alkohola, moždani udar, cerebralna paraliza, mutirani gen prenosilac, ili rak. Pored toga, ataksija može biti komplikacija usled nelečenih infekcija.
Fridrajhova i spinocerebelarna ataksija tipa 6 su samo neke od vrsta ove bolesti. Ređi tip je ataksija-teleangiektatika. Prema britanskoj organizaciji Ataxia UK,postoji preko 40 poznatih oblika nasledne ataksije – napretkom naučne tehnologije otkriva se sve više novih formi ovog oboljenja.
Termin ataksija u širem značenju podrazumeva nedostatak koordinacije fizioloških procesa, kao što su optička ataksija (najčešće se javlja u sklopu Balintovog sindroma i predstavlja nedostatak koordinacije vida sa pokretima ruku) ili respiratorna ataksija (neusaglašeni pokreti respiratornih organa, najčešće usled disfunkcije centara za disanje u produženoj moždini).
Simptomi ataksije
Nepravilan hod i držanje: teškoće u održavanju uspravnog držanja, ravnoteže i koordinacije tokom hodanja ili trčanja. Nestabilan hod, posrtanje, saplitanje, padanje, nestabilnost na stepenicama i teško održavanje ravnoteže na pokretnim platformama kao što su liftovi i brodovi. Ove poteškoće posledica su disfunkcije malog mozga.
Neusaglašenost jednostavnijih pokreta: poteškoće prilikom pisanja, korišćenja pribora za jelo, otvaranja poklopaca, zakopčavanja odeće, šivenja, kucanja na mašini, sviranja instrumenata ili bavljenja sportom.
Poteškoće u govoru i gutanju: nerazgovetan, usporen, nejasan i neujednačen govor; teško gutanje ili davljenje (naročito sa tečnošću).
Problemi sa vidom: zamagljen vid ili pojava duplih slika. Tokom čitanja teškoće prilikom prelaska sa reči na reč. Nemoguće praćenje objekata u pokretu ili otežano pomeranje pogleda sa jedne stvari na drugu.
Premorenost: usled cerebelarne atrofije (atrofije malog mozga), čest je slučaj da sepacijenti oboleli od ataksije lako zamore prilikom obavljanja uobičajenih aktivnosti. Narušena koordinacija pokreta iziskuje dodatne napore prilikom obavljanja aktivnosti, što izaziva umor kod pacijenata. Oboleli od ataksije često navode da imaju potrebu da se „skoncentrišu“ na svoje pokrete.
Kognitivni problemi i raspoloženje: pored motorne disfunkcije, pacijenti sa cerebelarnom degeneracijom takođe se mogu suočavati i sa emocionalnim i kognitivnim poteškoćama. Mali mozak ima ulogu u nekim oblicima razmišljanja. Pacijentima sa cerebelarnom atrofijom otežano je pamćenje novih informacija, ili ispoljavaju teškoće prilikom planiranja i praćenja toka misli. Promene raspoloženja i poremećaji ličnosti kao što su razdražljivost, anksioznost i depresija češći su kod osoba sa cerebelarnom degeneracijom nego kod ostalih ljudi. Važno je ispitivati raspoloženja i pratiti kognitivne funkcije kod pacijenata sa poremećajima u radu malog mozga. Neka oboljenja mogu reagovati na lečenje, koje između ostalog podrazumeva kognitivne vežbe, psihoterapiju i propisane lekove.
Simptomi koji se ispoljavaju kod cerebelarne ataksije se značajno razlikuju od pacijenta do pacijentai utiču na mnoge aspekte života. Sa jedne strane, oboleli od ataksije treba da su u stalnom kontaktu sa svojim lekarom, neurologom, psihijatrom ili psihologom, a sa druge strane sa fizioterapeutom, specijalistom za govor, gutanje i okupacionim terapeutom, kako bi nove poteškoće na vreme bile prepoznate i lečene u cilju izbegavanja bilo kakvih povreda u budućnosti.
Lečenje ataksije
Lečenje za pacijente sa ataksijom je sveobuhvatna i podrazumeva učešće stručnjaka iz različitih oblasti.
Farmakološki tretman je bio uspešan za manji broj pacijenata sa ataksijom, te su u toku dalja istraživanja širom sveta. Primeri izlečive ataksije uključuju one čiji je uzrok manjak vitamina E ili koenzima Q10, ili Epizodična ataksija tip 2 (EA2), u kojoj su serije disfunkcijamalog mozga redukovane acetazolamidom. Farmakološki tretman zarad zaustavljanja ili usporavanja napretka ataksije je ograničen i njegov uspeh je zabeležen samo u manjim istraživanjima.
